Das war eine ganz lange strecke!

Hoe verder naar het westen we gaan hoe minder oostblokachtige overblijfselen je ziet.Toch zijn zelfs bij Hannover niet alle wegen zoals we ons voorgesteld hadden. Hebben we een te mooie voorstelling van zaken verbeeld? Of gunnen ze ons gewoon wat tijd om om te schakelen. We moeten nog wat afkicken. Zo ook missen we het contact met de mensen zelf. In Turkije en Georgie ging dat allemaal zo spontaan en vanzelf. Als we nu terugkijken naar onze oversteek van Georgie naar de Oekraine en Polen dan lijkt die boottocht ons het verdere verloop van onze reis voorspelt te hebben. We hadden een leuk en gezellig contact met onze Georgische buurman zonder dat we elkaars taal spraken en we zaten aan tafel met vijf Polen die best wel Engels spraken maar liever met elkaar spraken. Zo voelt het ook sinds we de boot afgestapt zijn. Jammer maar zo zitten deze landen dan weer in elkaar. Onze voorkeur gaat uit naar Turkije en Georgie dat is duidelijk. Maar we zijn ook heel blij met de mooie stadjes en historische plaatsen die de laatste landen te bieden hebben.   Nu ook het weer laat weten dat het tijd wordt om naar huis te gaan, zetten we de laatste etappe in gang en rijden we via Deventer naar de laatste(?) rustplaats van onze trouwe sleurhut. Binnenkort zal de verzekeringsagent het definitieve oordeel slechten over hem/haar en of het nog de moeite is om het op te lappen voor een volgende reis:-).   Bedankt alle trouwe lezers en lieve mailers. Het was een bijzondere reis. We hebben er erg van genoten, genoeg meegemaakt en we zijn trots op elkaar dat we het gedaan hebben en dat het goed is gegaan. Samen kunnen wij de hele wereld aan!

en dan is het weer vakantie!

Het wordt weer vakantie! Polen binnen komen gaat sneller dan de Oekraine, gezien de lange fille aan de overkant van de weg. Is dit niet raar, wie wil daar zijn? Het kost ons maar twee uur om de drie nodige stempels op te halen, alles twee keer te laten doorzoeken en geduld te hebben. Dan zijn we weer in Europa. Nou ja, hoe verder je naar het westen rijdt hoe meer het daarop lijkt. De eerste camping was nog ongeveer wildkamperen maar twee dagen later staan we sinds lang weer op een echte camping en dan is douchen toch wel lekker. Ook is het wel leuk om weer medekampeerders tegen te komen. Hier blijkt hoeveel campers er onderweg zijn. Ook de Nederlanders zijn ruim vertegenwoordigd. Voor ons de vraag waarom hier nou wel en oostelijker niet.   Cracov en Wroclav zijn twee oude steden waar vele koningen hebben gewoond. En zo te merken hielden ze van mooie gebouwen, lekkere koffie, goed eten en waren ze erg godsdienstig. Cracov heeft de titel van de mooiste stad van Polen. Wij vinden dat Wroclav wel kan wedijveren met Cracov. Uiterst irritant blijft dat veel ontoegankelijk is voor gehandicapten. Waar we niets van begrijpen is dat het huis van de Here vrijwel nooit toegankelijk is. Zijn wij ouderen, zieken en gehandicapten niet juist de doelgroep waarvoor ze zegt op te komen? Een hellingbaan aanleggen is toch zo moeilijk niet... Indruk maakte de straat en de joodse begraafplaats waar de film Schindlers list is opgenomen in de oude Joodse wijk van Cracow. Zeker ook omdat je weet dat de Nazis hier zoveel Joden hebben vermoord.

En dan zijn we 'weer thuis', oftewel in Duitsland. Wat een luxe, schone camping. Een super de luxe degelijke invalidedouche/wc. Zo een willen we thuis ook. Natuurlijk 's ochtends verse broodjes. Jaja, dat eerste broodje met echte kaas smaakt dan weer errug lekker. Ook hier mooie stadjes met mooie markten met prachtige oude huizen. We houden er van om mooie stadjes te zien en levendigheid op straat. Hieruit blijkt weer dat we op de eerste plaats stadsmensen zijn en genieten van de drukte. We zijn dan ook helemaal blij dat we alweer zomaar een festival binnenlopen. In Gorlitz is het 'altstad-festival'. Met de neus in de boter. Gezellige drukte, veel kraampjes met veel verse worsten, gepofte aardappelen en natuurlijk volop bier. Daar omheen de oude ambachten en veel mooie oude muziek. Al zien de muziekanten er eigentijdser uit. Op naar een echte stad: Dresden. Deze is zoals wij ons wensen. Parijs aandoende gebouwen met Italiaanse versieringen, Amsterdamse Staatsliedenbuurt achtige dorpssfeer en natuurlijk een stadscamping.

Oekraine: een nieuwe ervaring

Verder de Krim ontdekken... De hele kustweg hebben we gezien en dus gereden. De enige staplaats die we daar konden vinden was een gigagrote camping aan de zee. Mooi zou je zeggen. Helaas doen ze ook hier niet aan faciliteiten.  Gelukkig hebben we onze generator en een toilet in de caravan. Hoe die andere honderden kampeerders het doen... Chris is maar niet gaan zwemmen in de zee. De Krim hebben we dus in sneltreinvaart (nou ja) doorkruist.  De kustweg voerde langs diepe dalen en hoge hobbels. Alle historische plaatsen zoals Jalta en het Livadijapaleis waar Europa verdeeld is door Stalin, Roosevelt en Churchill na de tweede wereldoorlog konden geen caravan huisvesten. We kunnen onze kleinkinderen wel vertellen dat we er langs geweest zijn:-).

Houdt het dan nooit op? Zelden hoor je Chris zo'n wanhopige kreet uiten. We hebben net 80 kilometer over een slechte weg gereden en zijn nu beland op de parel van de Oekraine: de echte snelweg naar Kiev. De eerste kilometers is het net alsof je op een Nederlandse snelweg rijdt. Maar dan heeft de asfaltteermachine steken laten vallen. Na enige tijd zelfs is het andersom. Zo nu en dan heeft die gefunctioneerd.  En dan heeft Chris er echt genoeg van. Nog 500 kilometer op zo'n weg wordt zelfs haar te veel. Zeker ook nadat de stabilisator kapot gerammeld is, alles uit de kastjes gevallen is, de stevig bevestigde brandblusser met schroeven en al van de muur is gevallen. En dat nadat we de Krim gehad hadden. Wellicht genoten andere automobilisten van de mooie uitzichten maar wij moesten alle aandacht bij de wegen houden.   Kiev. Miljoenenstad met vele kerken, grote gebouwen en zelfs een echte camping. Nou ja er is asfalt, electra en een echte douche en toilet. Natuurlijk ook een biertap. Met deze warmte komt dat goed uit. De eerste dag staan er enkele gasten. Dan komen de groepsreizencampers. Voor die tientallen campers is die ene wc en douche toch wat karig. Ook de stad zelf bekoort nog niet echt met 35 graden. Met een scootmobiel kan je geen enkele stoep op of een gebouw binnen. Wel zijn er veel gehandicapten parkeerplaatsen.  De Oekrainers zijn minder hulpvaardig. Wat kan er toch een verschil zijn met een land als Georgië.  Vrijwel niemand spreekt Engels en velen schrikken ervan en komen daardoor wat bot over. Omdat we vaker vlees aantroffen in een deegflapje vragen we goed of er geen Mya'sa (meat) inzit. Dan kijken ze ons verbouwereerd aan en is er ineens niets meer te koop. Ook de mevrouw van het Nationale museum wordt door Chris mee naar buiten genomen om zelf te zien dat de scootmobiel echt niet de toegangstrap op kan. Ze weet nog uit te brengen dat we geen ticket willen kopen. It is only three dollars.  Chris kan er toch een kopen. Het is moeilijk aan haar duidelijk te maken dat we allebei naar binnen willen en Jan niet alleen op de stoep wil achterblijven.

Het is leuk om mee te maken hoe verschillend mensen zijn. De Italianen die er nu als groep staan zijn echt aanwezig. Als ze langslopen zeggen ze vriendelijk 'bonne serra' en kijken je aan. We hebben de afgelopen weken nog geen enkele spontane groet gekregen van een Oekrainer.  Ze weten geen raad met die rare buitenlanders en lopen het liefst onopgemerkt langs. De Georgiers waren vooral nieuwsgierig en hulpvaardig. Tot in Lviv (west-Oekraine). Hier zijn de mensen wel aardig, spreken ze wat meer Engels, zijn er terrasjes, taart en een mooie sfeervolle stad. Een mooie afsluiting van de Oekraine.

Op naar de Krim

Wat valt er te vertrellen over de boottocht naar Odessa, Oekraine. Ik voel me terug in de Oosteuropa tijd. We reizen met de 'luxe' ferrie. Er zijn 150 vrachtwagens en 5 auto's aan boord. Ze hebben erg hun best gedaan om alle franje te vermijden. Alles is degelijk, doet het, is schoon en goed in de verf. We hebben een prive-cabine, met douche, wc, wastafel en uitzicht op zee. We reizen all-inclusive. 's Ochtends uitgebreid ontbijt, pap vooraf, de ene dag ei en andere dag pasta, 1 kopje thee, oud brood wat elke dag ouder wordt. Ze houden rekening met alle culturen en geloven of andere eetgewoontes. Zo wordt voor ons vegetariers het vlees weggelaten en krijgen we een extra schep rijst of spelt, met een klein beetje saus. Het diner bestaat uit een bord vol aardappelpuree en koolsalade. Een melige zelfgeteelde appel toe. Vol verlangen kijken we uit naar de rest van het eten in de Oekraine. Wat is er te doen op de boot: er is 1 televisiescherm, wat sneeuwbeeld geeft. Het casino bestaat uit chauffeurs die de hele dag Backgammon of kaart spelen. Het zwembad is de zwarte zee. Onze Georgische buurman-chauffeur heeft zijn eigen eten en drinken meegenomen. Hij nodigt ons uit om te komen drinken. Hij serveert bij de cognac verse komkommer, tomaat, en zelf meegebrachte spek/ham. Zo overleeft hij de boottocht elke maand. Maar degelijk is ie, de boot, hij ligt heel stil op het water. Geen zeeziekte dus. Zo halen we in drie dagen Odessa wel. Back to basic. Het voelt als vakantie, we worden vervoerd, hoeven niet te koken en kunnen de hele dag in het zonnetje zitten. De grensovergang is weer een ervaring op zich. Vier uur na aanleg mogen we de boot af. De paspoorten kregen we terug. Een voor een werden we nog gecontroleerd. We zijn er! Hadden we gedacht. Na 500 meter rijden werden we gedirigeerd naar een douanecontrole. Zij maakte zes kopieën van een of ander formulier. Vijf kreeg Chris terug met de vriendelijke mededeling: ok, go. Gelukkig waren er andere bootpassagiers die al een hokje verder waren en namen haar mee op sleeptouw. Na zes kantoren in verschillende gebouwen, op een afstand van enkele kilometers van elkaar waren alle papiertjes op en kregen we een kaartje mee voor de definitieve grensovergang en werd de caravan nog bekeken op verstekelingen en waren we in het veel beloofde Oekraïne.

Op naar de eerste camping in weken. Een groot, nieuw bord wijst de weg. Vol verwachting rijden we het terrein op. Op alle vragen waar iets is zoals electra en water werd Njet geantwoord. Dus staan we weer op een parkeerplaats, vlakbij zee. De gewone parkeerplaatsen worden goed schoon gehouden. Onze jonge beheerder zit lekker de hele dag bij de ingang te kletsen met andere mannen en doet niet aan schoonmaak. Ook een Franse camper heeft de camping gevonden. Met hen brengen we de avond door en wisselen we campingtips uit. Odessa daarentegen is prachtig. Mooie grote, goed onderhouden, gebouwen. Luxe winkelstraten. Lekkere koffie met gebak. En natuurlijk de Potjomkintrappen. Ooit zagen we de film in het concertgebouw met livemuziek van het orkest. Het is eem communistische propaganda film over begin 1900, dus je kunt je er iets bij voorstellen. 's Avonds gaan we naar het prachtige, beroemde opera en balletgebouw. We hebben kaartjes kunnen kopen voor Het Zwanenmeer. Echt blij mee. Mooie manier om dit mooie gebouw van binnen te zien. Heel veel goud en heel veel ornamenten, engeltjes en balkonnetjes met prive-loges. De voorstelling is mooi al was er een groot niveauverschil in dansers. Ze mogen nog iets meer oefenen in synchroon dansen. De hoofdballerina was geweldig. Genoten dus. Op naar de Krim, het paradijs van de Russische elite en partijleiders. Eerst een tussenstop aan de noordkant van de Krim, een mooie campeerplaats aan een strandje gevonden. Hier is strand nog voor het gewone volk. Overdag gezellig met andere badgasten, 's avonds rustig met hier en daar een tentje met Oekrainers. Vlak bij een piepklein dorpje met brood en melk. En koffie op hert strand. Het doet heel zeeuws aan en voelt een beetje als Nederland. Geen giga hotels, niet volgebouwd met barretjes, gewoon lekker strand, wind, zon, zee, de geur van zee, mensen die genieten van wat de zee zelf te bieden heeft.

We gaan verder met de Krim ontdekken. We willen in de haven gaan staan van Balaklava. We rijden gezellig het dorpje binnen. Het straatje wordt een beetje nauw, en dan moeten we een scherpe bocht maken. Helaas staat een auto zo geparkeerd dat het niet gaat. Nu blokkeren wij dus de binnenstad. Alle belanghebbenden zagen vrij snel in dat het zo niet ging lukken. Terwijl een chauffeur met Jan ruzie ging maken omdat hijer door wilde, wat natuurlijk niet kon, hielpen andere chauffeurs Chris mee de caravan loskoppelen en draaien. De volgende straat door. Ook hier stonden de auto's weer lekker verkeerd geparkeerd. Tot op de centimeter nauwkeurig ging het meestal.. Aan het einde van de straat stond een auto zo fout geparkeerd dat wij er niet door konden. Opnieuw een blokkage. Een mevrouw met een kinderwagen werd boos op Jan dat wij daar de auto en caravan parkeerden. Zo kon zij er toch niet door! Uiteindelijk hebben een paar mannen de foute auto opzij geschoven. Hoe doen zij dat? Door het alarm heen, op vier hoeken de auto schommelen en uiteindelijk opzij schuiven. Ondertussen was Chris in gesprek met een dame wiens auto wij geraakt hadden met de caravan toen we voorbij reden. Na een uur wachten op de politie hebben we het onderhands geregeld. Wel zo gemakkelijk. Uiteindelijk het dorp verlaten zonder het te zien. Ook Sebastopol slaan we nu over. We vinden een slaapplaats aan een vismeertje waar we weer lekker rustig slapen.

laatste etappe Georgie

We zijn in Sighnaghi, een 'touristen'dorpje hoog op de heuvels. Met een kilometerslange ommuring. In het centrum is een parkje, met de naam oude mannenpark. Hier waanden we ons even in een Oostblokland. Bij een kioskje stond een oude dame in de deuropening. Voor het raampje stondje lege flesjes cola en fanta. Ze hoorde ons praten over cola. Ze gaat naar binnen doet haar deur dicht en het luikje open. Wij bestellen cola en dan antwoord ze 'nee, dat heb ik niet, daarvoor moet je naar de winkel gaan'. We jkijken haar vervreemd aan. Ze doet haar luikje weer dicht en stapt weer naar buiten. Wat zien we nog meer en geeft een beeld van alledaags Georgie: mannen staan of zitten rokend en zwijgend wat om zich heen te kijken: kinderen spelen op de speeltoestellen: het zoveelste jongetje komt opgewonden kijken naar de scoot van Jan. Erop zitten durft hij niet. Toch laat hij zich overhalen even te gaan zitten. Zijn oma bedankt Jan, spasieba. Een buslading Japanners komt het parkje inlopen en begint te fotograferen. Boven ons hoofd dondert het een keer maar de regen zet niet door. Echt een parksfeer dus. We hebben het verste punt van Georgie bereikt en dus van onze reis. De kilometerteller haalt de tienduizend en springt dan vanzelf op nul. Hoe symbolisch kan het zijn. We verblijven in een guesthouse in Telavi. Het is een mooi oud Georgisch huis. We hebben een kamer op de begane grond. De eigenaresse vertelt tegen Chris, terwijl Jan zijn middagslaapje doet, dat haar man zeven jaar geleden is overleden aan hartfalen. Hij had 25 jaar MS. Ze werd een beetje emotioneel toen ze ons samen zag en dat deed haar veel aan haar man denken. Ze ziet in Jan ook die zelfde positieve levenshouding.

We hebben weer een mooi klooster gezien. natuurlijk mooi gelegen op een bergtop in de Kaukasus. Een jongen leidde ons rond en beloofde met de bisschop te praten om het rolstoeltoegankelijk te laten maken. Hij studeert journalistiek omdat hij in de vrije pers gelooft. Onerverwacht komen we hier een groepje Nederlanders tegen met een oud busje. Zij kamperen ook waar het uitkomt en reizen door naar Azerbeidzjan. Er zijn dus meer gekke mensen zoals wij. Vandaag onze caravan weer ophalen. Hij heeft het een week zonder onze goede zorgen moeten doen op een parkeerterrein bij een benzinestation.  Heeft hij het heelhuids doorstaan? En jawel hoor. Hij was in goede handen. De oppassers, de garagejongens waren enthousiast ons weer te zien en hadden goed gezorgd voor de caravan.  Wat zijn de mensen weer betrouwbaar. Op naar de volgende onbekende camping. Bij een stadje vinden we langs de weg aan de rivier een plaatsje. Chris gaar bij het kleine winkeltje vlakbij vragen of het goed is dat wij daar staan. De eigenaresse vindt het alleen maar leuk om buitenlanders te ontmoeten. Een aantal jongetjes komt schuchter nieuwsgierig kijken. We kletsen wat in het Georgisch. Ze mogen even binnenkijken in de caravan. We geven ze een klein kadootje. Voor het eerst onze klompjes uitgedeeld:-) .  Ze gaan weg en komen even later terug met een reep chocolade voor ons. Ook plukken ze bramen voor ons en wat hazelnoten. We kopen wat brood in het winkeltje. De winkelvrouw houdt ons wel in de gaten en later komt ze met haar kleinzoon ook een kijkje nemen. Ook andere mensen lopen langs. Het is allemaal zo ongedwongen belangeloos en vriendelijk. De nieuwsgierigheid overwint de schroom van de mensen. Want ze vinden het toch wel leuk om te zien, te horen waar we vandaan komen en waarom we hier zijn. Onze open houding naar de mensen zal zeker meehelpen, maar dat gaat vanzelf. Elk gesprekje met de mensen bezorgt ons weer een glimlach op ons gezicht.   De volgende nacht staan we weer aan onze Zwarte zee. We zijn er weer. Deze keer op een bijna echte camping. Mooi grasveld, onder hoge bomen, direct aan zee. En stroom en water. Vandaag zwemt zelfs Jan in de zwarte zee. Je kunt er niet alleen maar naar kijken, voelen hoort er ook bij. Lekker warm trouwens. En het zand is echt, echt zwart. Overdag een parkeerplaats en familiepicknick plaats, als de zon eenmaal onder is zijn wij de enige. Van de ene familie kregen we een zak peren, van de andere een fles zelfgemaakte wijn. De laatste hadden daarvoor wel in onze caravan mogen kijken. Zodra de Georgis meer geld gaan omzetten zou een caravanhandel hier goeie zaken doen.

We zijn terug in de havenstad Batumi. Weer een plekje in de haven. We weten nu nog een keer waarom we van havens houden. Natuurlijk de bootsman die ons vorige keer electra gaf gedag gezegd. Hij kwam bij ons zitten met zijn vrouw. Even later ook zijn baas. Deze was kapitein geweest van een groot schip en over de hele wereld gevaren. Indertijd nog als Rus vaker Rotterdam bezocht. Hij domineerde meteen het gesprek. Hij was teleurgesteld dat Europa Georgie niet steunt. Hij ziet Georgie als bufferland tussen Christendom en de Islam. Even later komen twee Zwitsers langs. Zij waren met een zeiljacht al vijftien (!) jaar onderweg. Nu in de zeventig (schatting). Dit kan je pas echt ontheemd noemen. Met zo'n gezelschap om ons heen voelen we ons als een vis in het water:-). Verder zijn er wat mensen die vissen, wordt er aan boten gewerkt en nieuwsgierige passanten. Voor de haven en de caravan met ons erbij. Met het mooie weer zit je lekker buiten en vermaak je je wel. We gaan de boottocht regelen naar Odessa voor komende zondag. In een achteraf straatje is een donker kantoortje met een loket waar ze alleen Georgisch spreken. Na een telefoontje verschijnt een jongeman die wel Engels spreekt. Hij zet voor ons het een en ander in werking. Het duurt even voordat de Oekrainsche rederij begrijpt wat een caravan is. Vervolgens gaan we bij de bank de tickets betalen. We moeten eerst buiten het geld pinnen om vervolgens binnen te kunnen betalen. Met de kwitantie van de bank terug naar het kantoor en daar krijgen we onze tickets, in het Georgisch. Ook in dit soort zaken moet je maar gewoon vertrouwen dat het allemaal goed gaat komen. Wij gaan er voor. Op naar Oekraine, Odessa, ons volgende doel. Drie hele dagen op de zwarte zee. Het schip zien we al langs varen. En het gaat voor het eerst regenen.

Tbilisi en verder

We staan op een landweggetje aan een riviertje. Zo op het eerste gezicht ver van de bewoonde wereld. Toch komen er regelmatig mensen langs lopen, op weg naar de bus of een dorpje. Overal zijn dus toch nog huisjes tussen de bomen. We zeggen iedere voorbijganger vriendelijk goededag. Als je hen hard genoeg begroet, zeggen ze ook iets terug. Tot een gesprek komt het nauwelijks vanwege de taalproblemen. Het is voor hen natuurlijk ook raar dat er ineens buitenlanders met een caravan staan. In het dorpje verkopen ze brood. Je moet wel weten waar, maar geduldig wijst een jongeman  de weg en  loopt uiteindelijk maar mee. De vrouw van het brood geeft me een boekje. Welke taal zijn wij? Het blijkt een uitnodiging van Jehovas. We lachen lief naar elkaar en krijg het brood gratis. Ook vanmiddag op de markt kregen we de groentes gratis mee. We willen ook zo weinig hebben. Dan geven ze het liever weg aan die buitenlanders. Nu komen de koeien ons gedag zeggen om uit de rivier te drinken. Ook koeien kunnen een steile helling op en af. Dan hebben we ook nog vriendschap gesloten met de plaatselijke zwerfhond die ons goed bewaakt. Wee degene die bij ons in de buurt komt, die wordt agressief onthaald. Een man die verderop aan het werk is vindt dat we de caravan moeten afsluiten en met hem meegaan. Bier en wodka drinken. We breken zijn hart door nee te zeggen.  Uit de wereldberoemde plaatselijke heilbron hebben we liters water getapt. Het is zwavelhoudend en niet te drinken, maar goed om af en gezichten te wassen. Ook al denken de vele Georgiers daar anders over. Zij komen met bekers, flessen en containers om het gezonde water mee te nemen. De verkopers van de plastic flessen doen goede zaken. Het was een lekker plekje daar, aan de rivier, maar vanochtend gaan we weer verder. Op naar Tbilisi. Een herder komt nog even meekijken of het lukt met de caravan aankoppelen en maakt een praatje met Jan. Hij vertelt over de Russen die kwamen over de heuvels, midden in de nacht. Hij laat zijn hand zien met nog anderhalve vinger en een duim. Hij zorgt nu voor zijn twee koeien. Met een brede greins neemt hij afscheid van ons en zien we die ene tand die hij nog over heeft, van metaal. Hij doet ons beseffen dat er veel is gebeurd in dit land.

Op weg naar Tbilisi willen we de caravan ergens stallen voor een dag of vijf, zes. In de stad gaan we in een hotel en willen we geen zorgen om de caravan hebben. Bij een benzinestation onderweg wagen we het erop. Dankzij de goede voorbereiding van Jan hebben we zinnetjes in het Georgisch, in het mooie gekrulde letterschift wat voor ons niet te lezen is. We laten een groepje mannen en de benzinepomphouder onze zinnetjes lezen. Er verschijnt een grote glimlach. Natuurlijk. Wauw, echt waar, meteen raak? Ze vinden het prima. De zin "wat kost het" wordt weggewuifd. Maar een pakje sigaretten gaat gretig van hand tot hand. Op de terugweg niet vergeten biertjes mee te nemen. We hebben het idee dat de caravan in goede handen is. We zijn vol vertrouwen, tenslotte hebben we er al aardig goede voorbeelden van mee mogen maken.   Tbilisi We dachten in een klein hotelletje in de oude binnenstad te logeren. Maar de kamers zijn altijd boven en de entrees hebben trappen. De weggetjes zijn van kinderkopjes die voor de scoot heftig zijn. Dus dit gaat het niet worden. We proberen een ander deel van de stad. Ook daar het zelfde probleem. Een paar uur laten komen we uit bij de wat verderweg gelegen grotere hotels. Eindelijk weer een douche, heerlijk. De stad is langgerekt langs de rivier en de heuvels. Er zijn hele mooie straten met oude paleisjes. Soms opgeknapt, soms vervallen.  Het verkeer is zoals in een grote stad hoort: chaotisch en druk. Goed opletten dus op wagens die hun rijstrook willekeurig verlaten, naar links of rechts gaan, van alle kanten inhalen, vlak voor je afslaan, onverwachts stil gaan staan enz. enz. Het is een kwestie van even hard rijden als zij doen en dan heb je daar minder last van. Ook hier is het niet moeilijk om gesprekjes te hebben met de Georgiers. Deels komt het door de aandacht die Jan trekt. Of is het zijn scoot? Hij krijgt veel bewondering. En altijd weer de vraag, in woorden of gebaar 'kan ik helpen'. Zo komen wij dit land wel door. De gesprekjes gaan over Amsterdam, en ja natuurlijk over drugs, een aantal heeft zelf gebruikt, maar de straf is erg hoog en daar zijn ze bang voor. En ook vaak over Sandra, de Nederlandse firstlady van Georgie. Iedereen kent Johan Cruijf (nog steeds). Wat wij mooi vinden aan Georgie en wat we beslist moeten gaan zien. Jongeren spreken meestal Engels, mooi Engels, dat leren zij nu standaard op school. We liepen plotseling een demonstratie in en daar moesten we natuurlijk bij zijn. Zeker nadat we hoorden waar het om draaide. We spraken met de aktieleider die ons vertelde dat een rijke Georgier een grote opdracht van Rusland had binnengehaald waardoor die veel rechten kregen. En dat binnen enkele jaren nadat Rusland Georgië was binnengevallen met het doel te annexeren. We kunnen de woede van de demonstranten goed begrijpen.   Ondertussen zien we ook nog een mooi klooster en kerk, daar zijn er toch wel veel van en een mooi museum. We zien prachtige gouden sieraden en voorwerpen van drieduizend jaar oud. Dat dwingt wel respect af. Wat vinden we uiteindelijk van Tbilisi? Het is gezellig en vrij relaxed, het is niet wauw. We genieten zowel van de luxe van het hotel als van de khachapuri bij een stalletje kopen en in het park opeten, tussen de Tbilisiers. Dat blijft leuk.  

Georgie vol onverwachte wendingen

Oost Turkije is erg bergachtig met goede wegen om ze te ontsluiten. Ze hebben er veel werk aan besteed en nog steeds. Met onze caravan staan we dan ook vlakbij de cementfabriek van de wegwerkers en  tussen hun shovels. We zijn dus niet afgeschrikt door die ene. Met de caravan eerst Artvin hoger en hoger ingereden op zoek naar een plekje. Helemaal bovenaan de top nog steeds geen plekje en dus via de nauwe drukke straatjes maar naar de rivier beneden. We hebben daarna mooie tochten gereden, zonder caravan, door stijle kloven en alle mogelijke kleuren rots. Dit was een mooi afscheid van Turkije.   De grens is voor de afwisseling weer eens een speciaal verhaal. Nadat we in de korte fille van de auto's terecht waren gekomen werden we vlak voor de grens linksaf gestuurd en dat bleek vervolgens de weg terug naar Turkije. . Nog maar een keer proberen dan. Opnieuw stuurden ze ons linksaf maar dat lieten we nu natuurlijk niet gebeuren. " Nee, nee, wij willen naar Georgie, dus rechtsaf". Nee zei de douanebeambte, linksaf. Nee, zeiden wij we gaan rechtsaf. En gingen rechtsaf. Daarmee was de weg geblokkeerd en konden we niet meer terug. Dus mochten we doorrijden. De bedoeling van linksaf gaan was om een stukje verderop te keren en aan te sluiten in de rij. Maar ja, dat gaat dus niet met een caravan, daar was de weg te smal voor. We moesten dus wel voordringen. Daarna ging het allemaal snel en gemakkelijk. De vrouwelijke douanebeambte heette ons hartelijk welkom met een grote glimlach op haar gezicht. Fijn om opnieuw weer welkom te zijn. Uurtje later waren we in Batum, de eerste stad van Georgie. Voor de verandering staan we in de haven op een ruime parkeerplaats, direct bij het centrum. Het is een vriendelijk stadje met laagbouw huisjes wat een dorpse sfeer geeft in afwisseling met een paar hele hoge gebouwen (lees 60 verdiepingen hoog), met prachtige versieringen aan de top van het gebouw, zoals een reuzerad. Ook Donald Turmp, beroemd van de hoogbouw in NYC, wil hier een gigagebouw neerzetten. Georgie wil er een soort Dubai van maken. Dan heeft het nog een lange weg te gaan, maar waarom zou je dat willen. Er staan hele mooie oude gebouwen uit de jaren dertig, veel mooie glas-in-lood, die een veel mooiere sfeer geven aan de stad en een kilometers lange boulevard aan de zee. Het is een vrij moderne stad en veel Russische toeristen. En jawel, eenmaal terug bij onze caravan aan het einde van de dag, komt een Nederlander op ons af ' hé,  zijn jullie helemaal uit Nederland komen rijden', dus hadden we na weken weer contact met een toerist, een Hollander nog wel. En een half uurtje later,' hallo, zo te horen komen jullie uit Nederland, en we dachten het al te zien aan de caravan, we zijn met een camper, we willen wel bij jullie komen staan'.  De stoelen werden uitgeklapt, een flesje goede Georgische wijn erbij, en we hebben met vijven veel vakantieverhalen uitgewisseld. Heel gezellig, daar op de parkeerplaats. Het stel met de camper reisde al vier maanden rond en hadden drie weken op een boerderij gewerkt in Georgie. Ze zijn via Griekenland en Turkije naar Georgie gereden. Pierre, de andere Nederlander was in zuid turkije begonnen maar had verder de zelfde weg afgelegd als het stel, maar dan in drie weken. Ja, zo kan het ook. Hij was vaak in deze omgeving geweest en gaf goede tips. Vandaag het nationale gerecht gegeten: Khachapuri. Brood, gevuld met kaas en in de vorm van een bootje. Net iets voor ons dus. Het smaakte ons goed en daarna konden we geen pap meer zeggen:-) . Maar het kan ook anders lopen als we eten bestellen. In een groot, modern restaurant op de pier bestelden we spagetti arabiata. Tot onze verbazing kwam  spagetti roomsaus met kip er in. Dit zal wel een verkeerde bestelling zijn, dachten we. Na overleg met het hele personeel was er de mededeling  dat het een oude menukaart was. Ok, jullie krijgen hem zonder vlees. Vijf minuten later komt het bord terug en Jan neemt een hap en spuugt het meteen uit waar de bediening bij staat. Er was wat kip bovenop weg gehaald maar daaronder niet. De bediening spreekt niet voldoende engels, was de reden van de chef. We mogen een nieuw recept uitzoeken van de 'oude' menukaart. De eindafrekening bevatte alle drie hoofdmaaltijden. Wij hadden dit toch besteld, niet? Dachten wij van niet dus.     Jan zit 's avonds voor de caravan naar de vissers te kijken als er plotseling een man komt aanlopen die een fles wijn aan Jan geeft. Met alleen de woorden 'good good' en loopt door. Hij wil ons zeggen dat we welkom zijn. Super gebaar. Een uurtje later komt hij nog even terug met een tros druiven. We krijgen de kans niet om dank je wel te zeggen, hij is al weer weg. Die nacht trakteren jongeren ons op een houseparty, ze draaien keihard de muziek in hun auto, naast ons.   We gaan op zoek naar het kantoor om onze auto te verzekeren. Dat kon niet in Nederland en niet bij de grens. En in dit land geldt de groene kaart niet. We worden vriendelijk ontvangen en doorverwezen naar een dame die Engels spreekt. Die gaat er eens goed voor zitten. Met computer, printer en heel veel formulieren. Drie uur later is alles in vijfvoud ingevuld en zijn we verzekerd en gerustgesteld. We zijn een van de weinigen in dit land.   We verlaten Batumi en gaan nu echt Georgie in. Op naar Kutaisi. Op schoot de landkaart, een plattegrond in de reisgids en Google-earth op de tablet, zo proberen we onze weg te vinden in deze nieuwe stad. En een plek om te camperen. Na uren rondrijden besluiten we in een stille straat te gaan staan. Een paar mensen gevraagd en iedereen vindt het goed. We gaan de stad in en bij terugkomst komt de politie langs. Of we van plan zijn lang te blijven. Het is niet dat het niet mag maar voor onze veiligheid staan twee rechercheurs dag en nacht met een patrouille-wagen, tien meter vanaf onze caravan. In de loop van de avond gaan we een praatje met ze maken, gelukkig spreekt er een Engels. Zo krijgen we meer over Georgie te horen. Uitwisseling over criminaliteit, over bezit van Marihuana en de strenge straffen bij hun terwijl alcohol vrij is. Ook zij begrijpen dit niet en vinden Jan aan hun zijde. En dat ze 300 euro per maand verdienen. Dat geeft een beeld van de waarde van het geld. De volgende ochtend komen wij fris en uitgeslapen naar buiten, nooit zo veilig geslapen. Zij zien er doodmoe uit van de nachtwake. Ze begeleiden ons vervolgens naar het politiebureau waar we de caravan veilig mogen stallen. Wij vertrekken naar de bergen en op die slechte wegen willen we niet met de caravan rijden. We voelen ons echte VIPs en erg welkom. Alles doen ze voor de toeristen.   We denken alles al meegemaakt te hebben deze vakantie. We rijden over een schitterende weg door de bergen. De toppen nog hoger dan de Alpen. De weg valt ons mee. Wel veel koeien op de weg of kippen en varkens, maar daar rijd je gewoon omheen. Een koe merkt niet eens dat je er langs rijdt. Ook om de gaten zo nu en dan of stenen die naar beneden zijn gevallen. Maarrrrr die ene steen was net iets te hoog om overheen te rijden. Na de klap slaan alle lampjes op het dashbord op rood. Stoppen. Motor af en elkaar aankijken. Vloeken. Uitstappen en onder de auto kijken. De olie stroomt er uit. Tja, daar staan we dan tussen de mooie bergtoppen. Overal ver vandaan. Na een paar minuten rijdt een busje langs. Chris steekt haar hand op en hij stopt meteen. 'Problems', vraagt hij. Ja, hele grote. Hij kijkt en bevestigt. Ja, heel groot probleem. Met handen en voeten begrijpen we elkaar helemaal. Wij hebben de sleepkabel, hij een busje en trekt ons over de bergen naar een dorpje 15 km verderop. Hij parkeert ons daar bij een restaurant en gaat voor ons de hele middag van alles regelen. We zitten erbij en kijken ernaar. De hele familie bemoeit zich ermee, inclusief een kijvende moeder. Maar ook een neefje, die via de telefoon ingeschakeld wordt als vertaler. Dat is een welkome aanvulling, hij spreekt vloeiend Engels. Aan het einde van de dag is het resultaat dat 'onze held Davit' ons terugsleept naar de dichtsbijzijnde grotere stad, op 75km. Daar is een garage die vandaag nog de auto kan repareren. Deze keer mogen wij in het busje en een andere persoon rijdt onze auto, opnieuw aan de sleepkabel. Zij doen er niet moeilijk over. Met twee telefoons in de handen, agenda erbij, cigaret in de mond, laveert hij ons langs de stijlste afgronden. Hangt onze auto er echt nog aan? Soms niet, want het gaat zo stijl omlaag dat auto voorop moet zodat het busje de auto afremt. De garage is een kleine box. Auto er in, taxi brengt ons naar hotel en daar staan we dan. Overgeleverd aan... ja aan wie? We kennen geen namen of adressen laat staan referenties of diplomas. Auto zou als die klaar is 's nachts gebracht worden. Volgende ochtend toch benieuwd of hij er staat en het weer doet. Alles dus helemaal goed! We beginnen opnieuw met onze bergtocht. Nu nog voorzichtiger de stenen ontwijken. Zo nu en dan vanuit de felle zon een onverlichte tunnel in. Je ziet dus heeel weinig. Alleen een donkere bult op het laatste moment. Dat was dus een dode ezel midden in de tunnel. De bergtoppen en dalen zijn extra prachtig en we zijn snel op de plaats van bestemming, Mestia. Een plaatsje tussen de besneeuwde bergtoppen en huizen met een eigen toren erbij. Die toren staat er wel al sinds de 2e eeuw. Het geeft de plaats een bijzondere sfeer. Veel rugzaktoeristen komen hier ook naar toe, vaak voor een wandeling in de bergen. Het geeft de nodige reuring in het dorpje. Wij gaan met de skilift nog hoger de bergen in. Het is prachtig, overweldigend, stil.

Mooi Turkije

Op zoek naar de kunst van de Hettieten en Hattiers. Jaja, we hebben met onze tien lessen kunstgeschiedenis echt wel wat geleerd, zo weten we dat er bijzondere opgravingen zijn in de buurt van Bogazkale van deze oude culturen. Zij leefden in dezelfde periode als de piramides van Egypte. Helaas hebben zij dat soort onverwoestbare gebouwen niet nagelaten maar wel mooie reliefs uitgehakt in de rotsen, ter ere van de goden en van overwinningen van de eigen koningen. Voor de liefhebbers: het verschil met de mooie egyptische afbeeldingen is dat de figuren van de Hettieten mer het hoofd in dezelfde richting als de voeten staan en zijn ze echt in beweging. Dat vinden wij nou leuk om te weten en om in het echt te zien. Alweer genoten. Wat we ook leuk vinden is om te weten of er eigenlijk nog meer toeristen zoals wij rondreizen door Turkije. Tot nu toe hebben we het idee dat we de enigen zijn in dit enorme land. Een keer hebben we gezwaaid naar een tegemoet komende camper, maar daar is het bij gebleven. We besluiten daarom om toch nog iets verder het binnenland van Turkije in te gaan en naar het beroemde Cappadocie te gaan. Het is een grote vallei met het prachtig natuurverschijnsel van mooie rotsformaties en pilaren die allerlei vormen hebben. Overblijfselen als regen en wind het losse zand wegspoelen door de eeuwen heen. In die rotsen zijn huizen en kerken gehakt en beschilderd. Allerlei godsdienstoorlogen hebben hier voor een grote hoeveelheid schuilkerken en schuilkloosters gezorgd. Vanaf de buitenkant is het bijna niet te zien. Voor de Amsterdamkenners onder ons, zoals bij "Onse lieve heer op zolder", maar dan nog een paar eeuwen ouder. Godsdienst is van alle tijden, dat blijkt wel. We proberen ook wat te weten te komen van het huidige al dan niet "religieuze" conflict in Turkije, tussen de premier Erdogan en de protestbeweging van de afgelopen maanden die begon op het Takzimplein. Eindelijk twee mensen gesproken die én Engels én erover willen praten. Zij volgden vooral het nieuws via buitenlandse zenders. De turkse CNN heeft na het pinguin incident helemaal afgedaan. Erdogan heeft voor een opleving van de economie gezorgd de afgelopen zeven jaar. Daar is iedereen blij mee. Zijn getrouwen profiteren extra en krijgen sleutelfuncties. Langzaam maar zeker speelt hij de religieuze kaart uit. Elke vorm van protest wordt afgedaan als staatsvijandelijke activiteiten. De oppositie ontbeert een aansprekende leider en is daardoor kansloos bij de verkiezingen. Degene die we spraken maakten zich ernstige zorgen over de vrijheid van meningsuiting en de islamisering van de overheid. De scheiding van religie en staat verdwijnt in rap tempo.   Eindelijk op een echte camping. En jawel hoor, hier zijn de toeristen en zijn wij ook effe weer echt toerist. Heerlijk verjaardagsetentje in een restaurant met prachtig uitzicht op de rotswoningen. Wel turks maar niet tussen de turken zoals de afgelopen weken. En er zijn nog drie campers op de camping en drie motorrijders met hun tentjes. Er is dus nog wel plek over op de camping, maar we zijn even niet alleen. De slogan van Cappadocia is: "begin je dag goed met een ballonvaart". Jan en Yvonne hadden ons eerder al enthousiast verteld hierover. Deze Jan ziet het wat zijn lijf betreft niet helemaal zitten, maar het is wel een leuk verjaardagskadootje voor Chris. Op zaterdag 29 juni loopt de wekker om half vijf af. Oef. Een uur later stijgt de ballon op en dan is dat meteen vergeten. Een prachtig uitzicht met een opkomende zon en dan het zweven boven de aarde. Wauw, wat een heerlijk gevoel. Ik ben echt niet de enige in de lucht maar toch is het doodstil met alleen de wind en de ballon en af en toe het vuurtje even aan. De ballon stijgt en daalt en stijgt weer, af en toe net boven de bomen en tussen de rotsen en pilaren door. De man aan het gas doet alsof het heel simpel is. Eng is het zeker niet en hij zorgt voor een zachte landing. Super mooie ervaring. Ik wil een vogel zijn.   We rijden veel rond in Cappadocia. Het is hier zo prachtig. Al die mooie rotsen, wit, geel, rood of oranje.       Toch weer tijd om verder te reizen. Onze volgende stop is Sivas. Nadat we bij een hotel gevraagd hebben of we daar de caravan op de parkeerplaats een nachtje mag staan gaan we de stad in. Er zijn mooie oude gebouwen waar nu gezellige theeterassen in gemaakt zijn. Het allerleukst van vandaag zijn allerlei praatjes met mensen op straat. We worden vaak aangesproken, zomaar, voor een gezellig praatje. Een jongen uit Istanbul bijvoorbeeld, die het leuk vindr om even met ons Engels te praten. Hij vertelt dat hij zelf in de grote bazar werkt en veel touristen spreekt, vooral Japans, wat hij aan het leren is. Een enthousiaste man die 42 jaar in Duitsland heeft gewerkt komt een praatje maken. Twee van zijn drie zonen zijn met een duitse vrouw getrouwd en hij heeft acht kleinkinderen, dus is hij de helft van het jaar in Duitsland. Op de camping bij Trabzon staan we niet lang alleen. Een vrachtwagenbus met 10 inzittenden komt ook een nacht zijn tentjes opslaan. Zij reizen ook naar Georgie en verder. Ziet er gedegen uit zo'n zwaar gevaarte. Maar met onze personenwagen en caravan komen wij er ook. Alhoewel we een ochtend bij de garage hebben doorgebracht. Na een paar uur aan de computer gelegen te hebben en telefoontjes met Duitsland was de conclusie dat de signaallampjes brandden omdat wij veel op grote hoogte zwaar moesten trekken met de caravan. Niks aan de hand dus.